İSTİARE NEDİR? AÇIK ve KAPALI İSTİARE ÖRNEKLERİ

İSTİARE (EĞRETİLEME) NEDİR,  İSTİARE NEDİR, AÇIK ve KAPALI İSTİARE ÖRNEKLERİ,SORU-CEVAP,İSTİARE SANATI,

İSTİARE (EĞRETİLEME) NEDİR?

İstiare, bir varlığı başka bir varlığın özellikleriyle anlatma sanatıdır.
Yani benzetme (teşbih) unsurlarından sadece benzeyen ya da sadece benzetilen kullanılır.

---

📚 İSTİARENİN TEMELİ NEDİR?

Hatırla: Benzetmede (teşbih) 4 unsur vardır:

1. Benzeyen

2. Benzetilen

3. Benzetme yönü

4. Benzetme edatı (gibi, kadar, sanki…)

👉 İstiarede bu unsurlardan sadece ikisi yer alır:

• Ya sadece benzeyen,

• Ya da sadece benzetilen.
  ➡️ Diğerleri kullanılmaz.

---

🔍 İstiare Türleri

1. Açık İstiare

• Sadece benzetilen vardır, benzeyen söylenmez.

• Benzetilmek istenen varlık söylenmeden, ona benzetildiği şey doğrudan anlatılır.

📝 Örnek:

“Aslan, düşmanın üzerine atıldı.”
🔹 Burada “aslan” aslında cesur bir insandır.
🔹 Benzetilen: Aslan ✅
🔹 Benzeyen: (cesur adam) ❌ yok
✅ Açık istiare

---

2. Kapalı İstiare

• Sadece benzeyen vardır, benzetilen (yani neye benzetildiği) doğrudan söylenmez.

• Varlık, başka bir varlığın özelliğiyle dolaylı olarak anlatılır.

📝 Örnek:

“Kükredi kürsüde hoca!”
🔹 “Kükremek” fiili aslan gibi güçlü bir varlığa aittir.
🔹 Benzeyen: Hoca ✅
🔹 Benzetilen: Aslan ❌ yok
✅ Kapalı istiare

---

🧠 KOLAY AYIRMA YÖNTEMİ:

Tür	Hangi unsur var?	Hangi unsur eksik?	Örnek
Açık İstiare	Benzetilen	Benzeyen	“Aslan sahaya çıktı.”
Kapalı İstiare	Benzeyen	Benzetilen	“Kükredi genç.”

---

🎯 DİKKAT EDİLECEKLER:

• Eğer hem benzeyen hem benzetilen varsa, bu istiare değil, teşbihtir (benzetme).

• İstiare sanatı genellikle mecaz anlamda kullanıldığı için mecaz-ı mürsel ile karıştırılmamalıdır.

✅ AÇIK İSTİARE ÖRNEKLERİ

(Sadece benzetilen var, benzeyen yok.)

1. Aslan, düşmanın üzerine atıldı.
   → (Aslan = cesur adam; adam söylenmemiş)

2. Kurt, sürüyü parçaladı.
   → (Kurt = acımasız kişi; kişi söylenmemiş)

3. Tilki yine oyun peşindeydi.
   → (Tilki = kurnaz biri)

4. Yılan, sessizce yaklaştı yanımıza.
   → (Yılan = sinsi biri)

5. Çakal, yine arkadan konuştu.
   → (Çakal = alçak/korkak biri)

---

✅ KAPALI İSTİARE ÖRNEKLERİ

(Sadece benzeyen var, benzetilen yok; benzetme anlamı fiille ya da sıfatla sezdirilir.)

1. Kükredi komutan, asker bile titredi.
   → (Kükremek → aslana ait özellik)

2. Yavrularını pençesine aldı anne.
   → (Pençe → kaplan/kedi gibi hayvanlara özgü)

3. Sınıfa yıldırım gibi girdi hoca.
   → (Yıldırım → hızlı gelişe yapılan kapalı benzetme)

4. Şair, dörtlükte kanatlandı göklere.
   → (Kanatlanmak → kuş özelliği)

5. Öğrenci, sessizce süzüldü sınıfa.
   → (Süzülmek → kuş gibi hareket etmek)

DETAYLI ÖRNEKLER

a) Açık İstiare: Yalnızca kendisine benzetilenin kullanıldığı istiaredir.

Örnekler

Anavarza at oynağı

Kana bulanmış gömleği

Kıyman a zalimler kıyman

Kör karının bir değneği

Bu dörtlükte evlat, annenin bir dayanağı olması yönüyle değneğe

benzetilmiş, benzetilen "değnek" söylenmiş; ancak benzeyen

öge olan "evlat" kullanılmamıştır.

Bir hilâl uğruna ya Rab ne güneşler batıyor

Bu dizede bayrak uğruna şehit olan askerler güneşin batmasıyla

anlatılmış, benzetilen "güneş" kullanılmış, benzeyen "askerler"

ise söylenmemiştir.

İnsanların değişmez huyu vardır.

Unuturlar

Yollarında kuyu vardır

Kaybolurlar

Tehlikeli bir oyundur bu

Bu dizelerde "kuyu" sözcüğüyle "ölüm, engel, olumsuz durum

vb." ifade edilmektedir. Benzeyen söylenmeyip benzetilen "kuyu"

kullanıldığı için açık istiare söz konusudur.

İnsan baharındayken yaşamın

Bir başka bakar dünyaya

Bu dizelerde "bahar" sözüyle "gençlik çağı" anlatılmak istenmiştir.

"Bahar" benzetilen, "gençlik" benzeyen olduğundan açık istiaredir.

Ne safmışız hemen güvenmişiz

Kuzumuzu kurtlara teslim etmişiz

Bu dizelerde "kuzu" sözüyle "saf, masum insan", "kurt" sözüyle

de "kötüler" kastedilmiştir. "Kurt,kuzu" benzetilen olduğundan

açık istiare yapılmıştır.

b) Kapalı İstiare: Benzetmenin temel ögelerinden benzeyenin

kullanıldığı istiaredir. Kapalı istiarede genellikle benzetme yönü

kullanılır ve biz benzetme yönünden yola çıkarak hangi kavramlar

veya varlıklar arasında bir ilişki kurulduğunu anlarız.

Örnek

"Çocuklar birer birer yuvadan uçtu." cümlesinde "uçmak" benzetme

yönünden yola çıkarak "kuş" ile "çocuk" arasında ilişki

kurulduğunu seziyoruz. "Çocuklar" benzeyen, "kuş" benzetilen

olduğuna göre kapalı istiare söz konusudur.

Örnekler

Bir kuş uçar önünden

Dere ardından seslenir

Bu dizelerde "dere" bir insana benzetilmiştir. "Dere" benzeyen,

"insan" benzetilen olduğuna göre kapalı istiaredir.

bıyıklarımdan damlata damlata

büyük rezilliğimizi içtim

Bu dizelerde "rezillik", "içki"ye benzetilmiştir. "Rezillik" benzeyen

olduğundan kapalı istiare yapılmıştır.

Kaynar bir cezvede kaygılar durmadan

Bu dizede "kaygılar", "kahve"ye benzetilerek kapalı istiareye

başvurulmuştur.

Bir hayaldi sanki bir macera

Yıkıldım, kelimeler paramparça

Bu dizelerde "kelimeler" paramparça olan bir "cam"a benzetilerek

kapalı istiare yapılmıştır.

Küstü, öldürdü kendini su

Su çürüdü

Bu dizelerde "su", küsmesi yönüyle bir "insana", çürümesi yönüyle

de bir "bitkiye" benzetilmiştir. İnsan ve bitki söylenmediği için

kapalı istiare yapılmıştır.