CÜMLENİN ÖGELERİ ÇALIŞMA KAĞIDI LİSE, CÜMLENİN ÖGELERİ ÇALIŞMA KAĞIDI,ÇALIŞMA KAĞITLARI,CÜMLE ÖGELERİ ÇALIŞMASI

CÜMLENİN ÖGELERİ – ÇALIŞMA KAĞIDI (Lise Düzeyi)

🧠 KONU ÖZETİ

Bir cümlede, anlamı oluşturan sözcük veya sözcük gruplarına "cümlenin ögeleri" denir. Cümlede anlamın oluşması için ögeler belirli bir işlev görür.

✅ TEMEL ÖGELER:

  1. Özne: Cümlede yüklemin bildirdiği işi yapan ya da durumu yaşayan varlık.
    Kim? / Ne? soruları yükleme sorulur.
    👉 Ali sinemaya gitti.

  2. Yüklem: Cümlede işi, oluşu, hareketi ya da durumu bildiren çekimli fiil veya ek fiil almış isim.
    👉 Ali sinemaya gitti.

🔄 YARDIMCI ÖGELER:

  1. Nesne: Yükleme "neyi?", "kimi?" soruları sorularak bulunur.

    • Belirtili Nesne: "Neyi? Kimi?" → eki vardır (-(y)i)
      👉 Kitabı okudu.

    • Belirtisiz Nesne: "Ne?" → ek almaz
      👉 Kitap okur.

  2. Dolaylı Tümleç (Yer tamlayıcısı): Yükleme "nereye?", "nerede?", "nereden?", "kimde?" gibi yer-yön belirten sorular sorulur.
    👉 Okula gitti.

  3. Zarf Tümleci: Yükleme "nasıl?", "ne zaman?", "niçin?", "ne kadar?" gibi zarf soruları sorulur.
    👉 Hızlıca koştu.

✏️ ETKİNLİK – 1: CÜMLELERİ ANALİZ EDİN

Aşağıdaki cümlelerde ögeleri bulun ve adlarını yazın.

CümleÖzneYüklemNesneDolaylı TümleçZarf Tümleci
1. Öğrenciler projeyi zamanında teslim etti.
2. Sabah erkenden yola çıktık.
3. Müdür toplantıyı iptal etti.
4. Kitapçıdan yeni bir roman aldım.
5. Öğretmen sınıfa hızlıca girdi.

✏️ ETKİNLİK – 2: CÜMLELERİ KURUN

Aşağıda verilen ögeleri kullanarak anlamlı birer cümle kurun.

  1. Özne: Ayşe – Nesne: defteri – Yüklem: getirdi

  2. Özne: Babam – Dolaylı Tümleç: markete – Zarf Tümleci: hemen – Yüklem: gitti

  3. Özne: Çocuklar – Nesne: filmi – Zarf Tümleci: merakla – Yüklem: izledi

✍️ ETKİNLİK – 3: KENDİN CÜMLE YAZ

Aşağıdaki ögelerin hepsini içeren birer cümle yaz:

  1. Özne + Nesne + Dolaylı Tümleç + Zarf Tümleci + Yüklem
    ✎ ……………………………………………………………………………

  2. Özne + Zarf Tümleci + Yüklem
    ✎ ……………………………………………………………………………

 ZOR DÜZEY CÜMLENİN ÖGELERİ SORULARI

Aşağıdaki cümlelerde cümlenin ögelerini bulun.

1.

📘 Gökyüzüne dalgın dalgın bakarken kimsenin onu fark etmediğini anlamıştı.

2.

📘 Sınavdan hemen sonra, öğretmenin yanına sessizce giden öğrenciler vardı.

3.

📘 Eski günleri hatırlatan o şarkıyı radyoda aniden duymak, onu derinden etkilemişti.

4.

📘 Çalışmalarının sonuç verdiğini nihayet gören bilim insanı, gözyaşlarını tutamadı.

5.

📘 Yorulmasına rağmen sabaha kadar tek kelime etmeden yanında bekledi.

6.

📘 Hayatın zorluklarına alışmak için zamana ihtiyacımız vardı.

7.

📘 Beni en çok kıran şey, hiç beklemediğim anda söyledikleriydi.

8.

📘 Kitapçıda, aradığı romanı bulmanın verdiği sevinçle yüzü aydınlandı.

9.

📘 Yüzüne çarpan soğuk rüzgârla irkilen çocuk, annesinin arkasına saklandı.

10.

📘 Sözlerini dikkatle dinlediğim konuşmacının söyledikleri hala aklımda.



CEVAP ANAHTARI

ETKİNLİK 2 

Aşağıda her cümle için ögeleri ayrı ayrı tablo şeklinde yazdım:

1. Öğrenciler projeyi zamanında teslim etti.

Öge AdıCevap
ÖzneÖğrenciler
Yüklemteslim etti
Nesneprojeyi
Zarf Tümlecizamanında
Dolaylı Tümleç—

2. Sabah erkenden yola çıktık.

Öge AdıCevap
Öznebiz (gizli özne)
Yüklemçıktık
Dolaylı Tümleçyola
Zarf Tümlecisabah erkenden
Nesne—

3. Müdür toplantıyı iptal etti.

Öge AdıCevap
ÖzneMüdür
Yüklemiptal etti
Nesnetoplantıyı
Dolaylı Tümleç—
Zarf Tümleci—

4. Kitapçıdan yeni bir roman aldım.

Öge AdıCevap
Özneben (gizli özne)
Yüklemaldım
Nesneyeni bir roman
Dolaylı Tümleçkitapçıdan
Zarf Tümleci—

5. Öğretmen sınıfa hızlıca girdi.

Öge AdıCevap
ÖzneÖğretmen
Yüklemgirdi
Dolaylı Tümleçsınıfa
Zarf Tümlecihızlıca
Nesne


ETKİNLİK 2 – CÜMLE KURMA (Cevaplar)

  1. Ayşe defteri getirdi.

    • Özne: Ayşe

    • Nesne: defteri

    • Yüklem: getirdi

  2. Babam markete hemen gitti.

    • Özne: Babam

    • Dolaylı Tümleç: markete

    • Zarf Tümleci: hemen

    • Yüklem: gitti

  3. Çocuklar filmi merakla izledi.

    • Özne: Çocuklar

    • Nesne: filmi

    • Zarf Tümleci: merakla

    • Yüklem: izledi

✍️ ETKİNLİK 3 – KENDİN CÜMLE YAZ (Örnek Cevaplar)

  1. Özne + Nesne + Dolaylı Tümleç + Zarf Tümleci + Yüklem
    Örnek: Ahmet okuldan sınav kağıdını bugün dikkatle teslim etti.

    • Özne: Ahmet

    • Nesne: sınav kağıdını

    • Dolaylı Tümleç: okuldan

    • Zarf Tümleci: bugün dikkatle

    • Yüklem: teslim etti

  2. Özne + Zarf Tümleci + Yüklem
    Örnek: Elif hızlıca koştu.

    • Özne: Elif

    • Zarf Tümleci: hızlıca

    • Yüklem: koştu

—




1.

📘 Gökyüzüne dalgın dalgın bakarken kimsenin onu fark etmediğini anlamıştı.

  • Yüklem (Y): anlamıştı

  • Özne (Ö): kimsenin onu fark etmediğini

  • Zarf Tümleci (ZT): gökyüzüne dalgın dalgın bakarken

➕ Zorlaştırıcı unsur: Cümle devrik ve yüklem sonda değil. Zarf tümleci özne sanılabilir.

2.

📘 Sınavdan hemen sonra, öğretmenin yanına sessizce giden öğrenciler vardı.

  • Yüklem (Y): vardı

  • Özne (Ö): öğretmenin yanına sessizce giden öğrenciler

  • Zarf Tümleci (ZT): sınavdan hemen sonra

➕ Zorlaştırıcı unsur: Özne uzun ve içinde dolaylı tümleç barındırıyor ama bütün olarak özne kabul edilmeli.

3.

📘 Eski günleri hatırlatan o şarkıyı radyoda aniden duymak, onu derinden etkilemişti.

  • Yüklem (Y): etkilemişti

  • Özne (Ö): eski günleri hatırlatan o şarkıyı radyoda aniden duymak

  • Nesne (N): onu

  • Zarf Tümleci (ZT): derinden

➕ Zorlaştırıcı unsur: Tüm özne, fiilimsiyle birlikte kurulan uzun bir yapı.

4.

📘 Çalışmalarının sonuç verdiğini nihayet gören bilim insanı, gözyaşlarını tutamadı.

  • Özne (Ö): çalışmalarının sonuç verdiğini nihayet gören bilim insanı

  • Nesne (N): gözyaşlarını

  • Yüklem (Y): tutamadı

➕ Zorlaştırıcı unsur: "Nihayet gören" ifadesi zarf gibi görünse de öznenin içinde.

5.

📘 Yorulmasına rağmen sabaha kadar tek kelime etmeden yanında bekledi.

  • Yüklem (Y): bekledi

  • Özne (Ö): (o – gizli özne)

  • Zarf Tümleci (ZT): yorulmasına rağmen, sabaha kadar, tek kelime etmeden

  • Dolaylı Tümleç (DT): yanında

➕ Zorlaştırıcı unsur: Çok sayıda zarf tümleci bir arada.

6.

📘 Hayatın zorluklarına alışmak için zamana ihtiyacımız vardı.

  • Yüklem (Y): vardı

  • Özne (Ö): hayatın zorluklarına alışmak için zamana ihtiyacımız

  • (Belirsiz zarf tümleci var ama cümlede baskın değil)

➕ Zorlaştırıcı unsur: Özne, fiilimsiyle kurulmuş ve karmaşık.

7.

📘 Beni en çok kıran şey, hiç beklemediğim anda söyledikleriydi.

  • Yüklem (Y): söyledikleriydi

  • Özne (Ö): beni en çok kıran şey

  • Zarf Tümleci (ZT): hiç beklemediğim anda

➕ Zorlaştırıcı unsur: "Söyledikleri" özne sanılabilir ama yüklemde.

8.

📘 Kitapçıda, aradığı romanı bulmanın verdiği sevinçle yüzü aydınlandı.

  • Yüklem (Y): aydınlandı

  • Özne (Ö): yüzü

  • Zarf Tümleci (ZT): kitapçıda

  • Dolaylı Tümleç (DT): aradığı romanı bulmanın verdiği sevinçle

➕ Zorlaştırıcı unsur: "Sevinçle" dolaylı tümleç gibi değilmiş gibi görünür; ama "-le" ekiyle kurulmuş bir yer tamlayıcısı.

9.

📘 Yüzüne çarpan soğuk rüzgârla irkilen çocuk, annesinin arkasına saklandı.

  • Özne (Ö): yüzüne çarpan soğuk rüzgarla irkilen çocuk

  • Yüklem (Y): saklandı

  • Dolaylı Tümleç (DT): annesinin arkasına

➕ Zorlaştırıcı unsur: "Rüzgarla irkilen" kısmı özneye ait.

10.

📘 Sözlerini dikkatle dinlediğim konuşmacının söyledikleri hala aklımda.

  • Yüklem (Y): aklımda

  • Özne (Ö): sözlerini dikkatle dinlediğim konuşmacının söyledikleri

  • Zarf Tümleci (ZT): hala

➕ Zorlaştırıcı unsur: "Sözlerini dikkatle dinlediğim konuşmacı" başlı başına sıfat tamlaması.

Tags

Yorum Kutusu

Yorum Gönder

Daha yeni Daha eski

sponsor

sponsor